[Τα Απαλάχια όρη (αγγλικά: Appalachian Mountains) ή απλώς Απαλάχια είναι ένα ορεινό συγκρότημα στην ανατολική Βόρεια Αμερική. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της ηπείρου. Έχουν μήκος περίπου 2.400 χιλιόμετρα και εκτείνονται από την Αλαμπάμα, στο Κόλπο του Μεξικού, μέχρι τον ποταμόκολπο του Σεντ Λώρενς και τη Νέα Γη, σχεδόν παράλληλα με τις ακτές του Ατλαντικού. (περισσότερα ΕΔΩ)]
[πηγή ΑΥΓΗ - LE MONDE diplomatique]
Επιμέλεια: Βασίλης Παπακριβόπουλος
Του ειδικού απεσταλμένου μας Maxime Robin*
Παρά την τεράστια αύξηση που γνωρίζει η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα,1 ο άνθρακας εξακολουθεί να αποτελεί την κυριότερη πηγή ενέργειας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να επιτύχουν δε την αύξηση της παραγωγής τους, οι εταιρείες που εκμεταλλεύονται τα ανθρακωρυχεία στρέφονται στην επιφανειακή εξόρυξη σε ανοιχτά ορύγματα, αφού προηγουμένως έχουν διαλύσει, με τη χρήση εκρηκτικών, τις κορυφές των βουνών που βρίσκονται πάνω από το κοίτασμα άνθρακα που επιθυμούν να εκμεταλλευθούν. Η μέθοδος αυτή, που χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό στα Απαλάχια Όρη, έχει εξαιρετικά καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον.
Το απόγευμα της 5ης Απριλίου του 2010, μια μεγάλη σφαίρα φωτιάς άρχισε να μεταδίδεται μέσα στις στοές του Upper Big Branch, του ανθρακωρυχείου της Coal River Valley που βρίσκεται στη Δυτική Βιρτζίνια. Δεκάδες εργαζόμενοι παγιδεύτηκαν. Στην περιοχή έσπευσαν τα βαν των τηλεοπτικών συνεργείων του CNN και ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα πραγματοποίησε παρέμβαση στην τηλεόραση. Η πολύ στενή κοιλάδα με τα σχεδόν έρημα χωριά, όπου το νερό έχει γεύση πετρελαίου, βρέθηκε ξαφνικά στην καρδιά του κυκλώνα των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης. Το μακάβριο σασπένς έλαβε τέλος μερικές ημέρες αργότερα: ο οριστικός απολογισμός ανήλθε στους 29 νεκρούς.
Δύο μνημεία ανεγέρθηκαν στη μνήμη των αγνοούμενων εργατών. Το ένα, σμιλεμένο στον γρανίτη, παρουσιάζει 29 σιλουέτες να αγκαλιάζονται. Η ανέγερση του μνημείου χρηματοδοτήθηκε από τη βιομηχανία του άνθρακα κι αφιερώθηκε σε «όλους τους ανθρακωρύχους που τραυματίστηκαν, ασθένησαν ή σκοτώθηκαν κατά την εργασία τους». Στον ίδιο χώρο αναγέρθηκε και το δεύτερο μνημείο, λιγότερο επιβλητικό: 29 κράνη ανθρακωρύχου και ισάριθμα στεφάνια. Από κάτω, μια επιγραφή χαραγμένη με κιμωλία από έναν κάτοικο: «Ο Θεός να ευλογεί το κάρβουνο».
Από την ημέρα της έκρηξης έχουν περάσει τεσσεράμισι χρόνια. Στις 20 Νοεμβρίου του 2014, ο Ντόναλντ Λέον Μπλάνκενσιπ, ο οποίος από το 1989 ώς το 2010 διηύθυνε τη Massey Energy -τη μεγαλύτερη εξορυκτική εταιρεία των Απαλαχίων Ορέων- παρευρίσκεται στην προκαταρκτική ακροαματική διαδικασία της δίκης του στο Κακουργιοδικείο του Μπέκλεϊ. Οι ομοσπονδιακές αρχές τον κατηγορούν ότι υπήρξε ο άμεσος υπεύθυνος της τραγωδίας, εξαιτίας της αμέλειας που επέδειξε και της απληστίας του για κέρδος.2 Για να εξοικονομήσει χρήματα, δεν είχε εγκαταστήσει συστήματα εξαερισμού στις στοές του ορυχείου. Κι όταν οι επιθεωρητές εργασίας πραγματοποιούσαν αιφνιδιαστικές επισκέψεις, οι ανθρακωρύχοι είχαν οργανώσει έναν ολόκληρο κώδικα με τον οποίο συγκάλυπταν τις παραβάσεις. Όπως αποδείχθηκε από την έρευνα, ο φύλακας της εισόδου των εγκαταστάσεων ειδοποιούσε τους εργοδηγούς των επιφανειακών εγκαταστάσεων της εταιρείας, οι οποίοι ενημέρωναν τους ανθρακωρύχους, που παρατούσαν αμέσως οποιαδήποτε άλλη εξορυκτική διαδικασία κι επιδίδονταν με ζήλο στο στήσιμο ενός ψεύτικου συστήματος εξαερισμού. Όπως εξήγησε ένας πρώην ανθρακωρύχος μιλώντας στις 27 Μαΐου του 2010 στο αμερικανικό δημόσιο ραδιόφωνο (National Public Radio, NPR), «είχαμε στη διάθεσή μας μία ώρα κι ένα τέταρτο για να παρουσιάσουμε εγκαταστάσεις οι οποίες να φαίνεται ότι συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές».
Η δίκη ξεκίνησε στις 26 Ιανουαρίου του 2015. Όπως εξηγεί ο Μπρους Στάνλεϊ, ο δικηγόρος των θυμάτων, πρόκειται για ιστορική ημερομηνία για τη χώρα. Πράγματι, είναι η πρώτη φορά που το αφεντικό μιας μεγάλης μεταλλευτικής βιομηχανίας δικάζεται ενώπιον κακουργιοδικείου των Ηνωμένων Πολιτειών.3 Η Δικαιοσύνη όρισε την εγγύηση που όφειλε να καταβάλει ο Μπλάνκεσιπ για να αφεθεί ελεύθερος στα πέντε εκατομμύρια ευρώ και ο κατηγορούμενος πλήρωσε τοις μετρητοίς. «Ναι, όσα λεφτά θα έδινε στο παιδί του για χαρτζιλίκι», χλευάζει ο Μάικ Ροζέλ, κάτοικος του Ροκ Κρικ, ο οποίος παρευρισκόταν στην προκαταρκτική ακροαματική διαδικασία.
Στην αίθουσα του δικαστηρίου, οι οικογένειες, σιωπηλές, έχουν καρφωμένο το βλέμμα τους στον«σκοτεινό μονάρχη των ορέων» - έτσι τον αποκάλεσε ο Τύπος. Οι περισσότεροι συναντούν για πρώτη φορά τον άνθρωπο με το μαύρο μουστάκι που διαφέντευε τη ζωή τους. Οι δημοσιογράφοι τον περιγράφουν ως επιχειρηματία με ταχύτατη, ραγδαία ανέλιξη, ο οποίος θεωρεί ότι η αμερικανική κοινωνία «είναι μια ζούγκλα στην οποία επιβιώνουν μονάχα οι ισχυρότεροι». Και για να είσαι ο ισχυρότερος, πρέπει να παραβιάζεις τους κανόνες δίχως τον παραμικρό δισταγμό. Έτσι, τη διετία που προηγήθηκε του ατυχήματος, διαπιστώθηκαν 835 παραβιάσεις (των κανονισμών ασφαλείας, του εργατικού κώδικα...) στα ορυχεία της Massey Energy. Οι πιο συνηθισμένες αφορούσαν την απουσία συστημάτων εξαερισμού στις στοές του ορυχείου και συστημάτων υδρόψυξης των μηχανημάτων. Τα τελευταία είναι αυτονόητα στα υπόλοιπα ορυχεία, έτσι ώστε να αποφεύγεται η υπερθέρμανση του μηχανολογικού εξοπλισμού και η εμφάνιση σπινθήρων που μπορούν να προκαλέσουν την ανάφλεξη των αερίων που ενδέχεται να έχουν συσσωρευτεί. Οι εκθέσεις των παραβιάσεων συσσωρεύονταν στο γραφείο του Μπλάνκεσιπ, αλλά οι αρχές δεν επέβαλαν ποτέ στην εταιρεία σοβαρές κυρώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη διαιώνιση των παραβιάσεων. Τα ποσά των προστίμων -όταν βέβαια εζητείτο η πληρωμή τους- ήταν πολύ χαμηλά, κι έτσι οι μεγάλες επιχειρήσεις συνέχιζαν τις παραβάσεις τους, πόσο μάλλον που πολύ συχνά δεν τα πλήρωναν καν: οι ομοσπονδιακοί ελεγκτές έδειχναν να μην μπορούν -αλλά και να μην θέλουν- να αναγκάσουν τις εταιρείες να πληρώσουν.4
Κολοσσός και στη ρύπανση
Πολυάριθμα υπήρξαν και τα σκάνδαλα ρύπανσης του εδάφους στα οποία έχει εμπλακεί η Massey Energy. Χωρίς αμφιβολία, το πλέον διάσημο υπήρξε η «διαρροή» που συνέβη τον Οκτώβριο του 2010 στο ορυχείο της κομητείας του Μάρτιν στο ανατολικό Κεντάκι: από ένα δίκτυο παλαιών στοών που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση αποβλήτων διέρρευσε ποσότητα ρύπων η οποία ήταν τριάντα φορές μεγαλύτερη από την πετρελαιοκηλίδα που προκάλεσε το Exxon Valdez, το πετρελαιοφόρο που προσάραξε το 1989 στις ακτές της Αλάσκας. Η ρύπανση έπληξε εκατοντάδες χιλιόμετρα ποταμών του Κεντάκι, στερώντας το πόσιμο νερό από 27.000 κατοίκους. Η Massey Energy αναγκάστηκε τελικά να πληρώσει 46 εκατομμύρια δολάρια για τον καθαρισμό των περιοχών που είχαν πληγεί.5 Συνήθως, ο Μπλάνκεσιπ ξεμπέρδευε πληρώνοντας πολύ λιγότερα χρήματα, κυρίως λόγω των στενών σχέσεων που διατηρούσε με το δικαστικό σώμα. Το 2009, δημοσιεύτηκαν στον Τύπο φωτογραφίες από τις διακοπές του επιχειρηματία στο Μονακό, παρέα με έναν από τους πέντε δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου της Δυτικής Βιρτζίνια, στο οποίο εκδικαζόταν εκείνη την εποχή η έφεση που είχε ασκήσει η εταιρεία του σε μήνυση που στρεφόταν εναντίον της. Τελικά, η μήνυση απορρίφθηκε με διαφορά μιας ψήφου.
Η καταστροφή του Upper Big Branch σήμανε το τέλος της ατιμωρησίας που απολάμβανε ο Μπλάνκεσιπ. Ο επιχειρηματίας άρχισε να γίνεται ενοχλητικός για τους πρώην πολιτικούς φίλους του. Ο Τζον Ντέιβσον Ροκφέλερ, γερουσιαστής της Ουάσιγκτον από το 1985 ώς το 2015, τον άδειασε μετά από πολύχρονη υποστήριξη. Μια εβδομάδα πριν από την έναρξη της προκαταρκτικής ακροαματικής διαδικασίας, αυτό το σημαντικό πολιτικό στέλεχος του Δημοκρατικού Κόμματος προχώρησε στην εξής δήλωση: «Στη δίκη του, (ο Μπλάνκεσιπ) θα τύχει πολύ πιο δίκαιης μεταχείρισης από εκείνη την οποία αυτός ανέκαθεν επεφύλασσε στους εργαζόμενούς του. Κι ειλικρινά, δεν το αξίζει».
Όταν ο δικαστής άρχισε να απαριθμεί τις κατηγορίες που τον βάρυναν, ο Μπλάνκεσιπ ανασήκωσε τα φρύδια κι έστρεψε το κεφάλι του προς το ακροατήριο σαν να αναζητούσε κάποιον φίλο. Ένας ηλικιωμένος άντρας που καθόταν μόνος του, απομονωμένος, φάνηκε να ανταποκρίνεται σε αυτό το κάλεσμα. Ο Ντέλμπερτ,6 εργοδηγός στο Upper Big Branch, είχε άδεια την ημέρα της έκρηξης. Γνώριζε τα θύματα, ήταν «έμπειροι ανθρακωρύχοι». Μετά την έκρηξη, δεν ξανακατέβηκε στις στοές. Τον τοποθέτησαν στην αποθήκη των ανταλλακτικών στο Γουάτσβιλ. Ο Ντέλμπερτ παραμένει πιστός στο παλιό αφεντικό του. Μουρμουρίζει ότι «θέλουν να τον ρίξουν βορά στους λύκους, να τον δουν κρεμασμένο». Γι' αυτόν τον εξαιρετικά θεοσεβούμενο ανθρακωρύχο, οι επιτακτικές ανάγκες της παραγωγής αποτελούν μέρος του παιχνιδιού και το ατύχημα οφείλεται στην τιμωρία του Θεού, χωρίς να υπάρχει πραγματικά ένοχος γι' αυτό. «Γι' αυτό που συνέβη στο Upper Big Branch δεν φταίει κανένας. Ήτανε θέλημα Θεού».
Όπως ο Ντέλμπερτ γνωρίζει πολύ καλά, η συγκεκριμένη διατύπωση φέρνει στο νου μια άλλη, παλιότερη τραγωδία, η οποία οδήγησε στην καταστροφή μιας γειτονικής κοιλάδας που κατακλύστηκε από τη λάσπη. Ένα χειμωνιάτικο πρωινό του 1972, ένα φράγμα στο Μπούφαλο Κρικ που συγκρατούσε ολόκληρη λίμνη από sludge (λάσπη άνθρακα) υποχώρησε. Το απόβλητο της εξορυκτικής διαδικασίας είχε αποθηκευτεί στην πλαγιά του βουνού. Ποταμοί μαύρης λάσπης κατέκλυσαν την κοιλάδα, καταστρέφοντας δεκαέξι χωριά και προκαλώντας τον θάνατο 125 ατόμων. Η Pittston Coal, η εταιρεία που εκμεταλλευόταν το ορυχείο, εξήγησε στους επιζώντες ότι η καταστροφή ήταν κατά κάποιον τρόπο αναπόφευκτη: «Ήτανε θέλημα Θεού». Σήμερα, ποσότητες ίδιας λάσπης εξακολουθούν να αποθηκεύονται στις πλαγιές των βουνών, από το Κεντάκι ώς την Πενσιλβάνια και τη Δυτική Βιρτζίνια, αποτελώντας μια δαμόκλεια σπάθη που απειλεί ανά πάσα στιγμή τις κοιλάδες αυτών των περιοχών.
Οι ανθρακωρύχοι που εργάζονται στις στοές των αμερικανικών ορυχείων ανέκαθεν πλήρωναν βαρύτατο φόρο αίματος. Το 1907, καταγράφηκαν 3.247 θάνατοι, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η εκμετάλλευση των ανθρακωρυχείων προκαλούσε 250 θύματα τον χρόνο, έναντι σχεδόν 100 το 1991. Η μείωση των νεκρών των εργατικών ατυχημάτων είναι ανάλογη της μείωσης του αριθμού των ανθρακωρύχων. Για παράδειγμα, στη Δυτική Βιρτζίνια, ο αριθμός τους το 1983 ανερχόταν στους 41.000, έναντι μόλις 24.000 το 2012. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών, η παραγωγή άνθρακα της πολιτείας παρέμεινε σε σταθερό, υψηλό επίπεδο και μονάχα η πολιτεία του Γουαϊόμινγκ είχε υψηλότερα επίπεδα παραγωγής.
Καταστροφή από την κορυφή ώς την κοιλάδας
Σήμερα, η πρακτική της εξόρυξης που πραγματοποιείται σε υπόγεια ορυχεία με στοές έχει περάσει σε φάση παρακμής κι έχει αντικατασταθεί από την τεχνική του mountaintop removal (MTR), δηλαδή της επιφανειακής εκμετάλλευσης: για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στο κοίτασμα και να αρχίσει η επιφανειακή εξόρυξή του, απαιτείται η καταστροφή της κορυφής των βουνών με τη χρήση εκρηκτικών. Η μέθοδος τελειοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια του 20ού αιώνα. Εξασφαλίζει μεγαλύτερη παραγωγικότητα και απαιτεί πολύ λιγότερο εργατικό δυναμικό, ενώ παράλληλα οδηγεί και στο υψηλότερο επίπεδο μηχανοποίησης της εξορυκτικής βιομηχανίας. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα που ανέπτυξαν οι μηχανικοί του κλάδου επέτρεψαν στη MTR να λάβει γιγάντιες διαστάσεις, με απερίγραπτες περιβαλλοντικές συνέπειες. Σύμφωνα με τον Βέρνον Χάλτομ, τον πρόεδρο της Coal River Mountain Watch, οργάνωσης που αγωνίζεται για την κατάργηση της συγκεκριμένης εξορυκτικής πρακτικής, η συνολική ισχύς των εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται σήμερα στη Δυτική Βιρτζίνια και στο Κεντάκι αντιστοιχεί σε «μια ατομική βόμβα την εβδομάδα, σαν της Χιροσίμα». Μάλιστα, δεδομένου ότι οι μαθητές της περιοχής δεν γνωρίζουν τίποτε για τη Χιροσίμα, όταν ο Χάλτομ απευθύνεται σε αυτούς κάνει λόγο για «4.000 πυραύλους τύπου Τόμαχοκ την ημέρα». Η τεχνική MTR είναι νόμιμη στις Ηνωμένες Πολιτείες κι ευθύνεται για την καταστροφή 500 βουνοκορυφών και την εξαφάνιση 3.000 χιλιόμετρων χειμάρρων στη Δυτική Βιρτζίνια και στο Κεντάκι.
Για να πρασινίσει και πάλι το κατεστραμμένο από τις εξορυκτικές δραστηριότητες περιβάλλον, οι μεταλλευτικές εταιρείες σκορπίζουν ένα μείγμα σπόρων ελάτου, λιπασμάτων και πράσινης χρωστικής ουσίας. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι θα προσδώσουν νέο δυναμισμό στην τοπική οικονομία, μετατρέποντας σε γήπεδα γκολφ τις τεράστιες επίπεδες επιφάνειες που αφήνει η καταστροφή των βουνοκορυφών, όπως συνέβη στην κομητεία του Μίνγκο. Μάλιστα, στο Κεντάκι προωθείται σχέδιο για την ανέγερση ομοσπονδιακής φυλακής σε παρόμοιο χώρο. Όμως, αυτά τα παραδείγματα αποκατάστασης των κατεστραμμένων από την εξόρυξη περιοχών μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και δεν δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας.
Μετά από κάθε έκρηξη, η κοιλάδα καλύπτεται από ένα σύννεφο σκόνης. Οι άνθρωποι και τα ζώα εισπνέουν μεγάλες ποσότητες νανοσωματιδίων πυριτίου. Τις καλοκαιρινές ημέρες, ένα στρώμα σκόνης καλύπτει τα πάντα, σάμπως να είχε προηγηθεί αμμοθύελλα. Το νερό των πηγαδιών παίρνει περίεργο χρώμα. Στους κατοίκους εμφανίζονται έντονοι πονοκέφαλοι και δερματικές παθήσεις. Στα δόντια των παιδιών πρόωρη τερηδόνα. Μακροχρόνιες μελέτες που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια αποδεικνύουν ότι τα ποσοστά των καρκίνων και των εκ γενετής παραμορφώσεων στα παιδιά αυξάνονται κατά 50% σε σχέση με τον μέσο όρο στις ζώνες που γειτονεύουν με τα πεδία των εκρήξεων.7 Το πρόβλημα οφείλεται στα μικροσωματίδια και στη ρύπανση του εδάφους από τα βαρέα μέταλλα (μαγγάνιο και κάδμιο) που χρησιμοποιούνται για την εξόρυξη και την κατεργασία του κάρβουνου.
Έξι οργανώσεις προσπαθούν να υποκαταστήσουν τις αρχές που αδρανούν, καταγράφοντας τις παραβάσεις των εταιρειών κι οδηγώντας τες ενώπιον της Δικαιοσύνης. Αυτή η άχαρη δουλειά προκαλεί την εχθρότητα των κατοίκων που κερδίζουν τα προς το ζην εργαζόμενοι στην εξορυκτική βιομηχανία. Υπέρ ή κατά του κάρβουνου; Υπέρ ή κατά των θέσεων εργασίας; Η ερώτηση σκορπίζει τη διχόνοια στις οικογένειες και στα χωριά, ακόμα και στους κόλπους των τραγουδιστών της φολκ μουσικής. Και στα φορτηγάκια που κυκλοφορούν στις κοιλάδες συναντάμε συχνά το εξής σύνθημα γραμμένο στους προφυλακτήρες: «Δεν σου αρέσει το κάρβουνο; Τότε σβήσε τα φώτα σπίτι σου».
Οι Αμερικανοί κοροϊδεύουν συχνά την προφορά και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων των Απαλαχίων, οι οποίοι είναι διπλά σημαδεμένοι από τη φτώχεια κι από τη γεωγραφική απομόνωση: είναι οι «hillbillies», οι «ορεινοί καράβλαχοι». Αντιδρώντας, οι ανθρακωρύχοι ανέπτυξαν μια ιδιαίτερη νοοτροπία, διεκδικώντας για τον εαυτό τους την εικόνα του σκληροτράχηλου εργαζόμενου που δεν τον τρομάζουν τα εργατικά ατυχήματα κι οι ασθένειες (καρκίνοι και «μαύροι πνεύμονες») που αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς τους. Εντωμεταξύ, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες στους οποίους οφείλεται η αύξηση της ανεργίας στις περιοχές των ανθρακωρυχείων: στους κυριότερους περιλαμβάνεται η μηχανοποίηση του κλάδου και -πιο πρόσφατα- η ραγδαία αύξηση της παραγωγής του φυσικού αερίου από τα σχιστολιθικά πετρώματα με τη μέθοδο της υδραυλικής ρηγμάτωσης (frackling) σε πολλές αμερικανικές πολιτείες, ακόμα και στην περιοχή των Απαλαχίων. Παρά το γεγονός ότι ο κλάδος του άνθρακα έχει εισέλθει σε φάση παρακμής, το κάρβουνο εξακολουθεί να αποτελεί την πρώτη πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπηρεσίας Ενημέρωσης για την Ενέργεια (Energy Information Administration), το 2007 το μερίδιό του ανερχόταν στο 48,5%, ενώ το 2012 είχε υποχωρήσει στο 37,4%∙ την ίδια περίοδο, το μερίδιο του φυσικού αερίου πέρασε από το 21,5% στο 30,4%.
Οι τηλεοπτικές διαφημίσεις προβάλλουν έναν τρόπο ζωής που απειλείται από τους γραφειοκράτες της Ουάσιγκτον, επικεντρωμένο στην Εκκλησία και στον «king coal», τον «βασιλιά κάρβουνο». Σε αυτές τις περιοχές, η αμφισβήτηση της ανάπτυξης του τομέα των ανθρακωρυχείων ισοδυναμεί με πολιτική αυτοκτονία.8 Μία από τους εκπροσώπους της Δυτικής Βιρτζίνια στο Κογκρέσο, η Σέλεϊ Μουρ Καπίτο, είναι πρόεδρος της Coal Caucus, κοινοβουλευτικής οργάνωσης η οποία έχει αναλάβει την υπεράσπιση των συμφερόντων της εξορυκτικής βιομηχανίας απέναντι στην κυβέρνηση της Ουάσιγκτον. Θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι μύθευμα, ενώ υπήρξε και εμπνευστής νόμου για την προστασία της εξορυκτικής βιομηχανίας άνθρακα. Αν αυτός ο νόμος δεν είχε τροποποιηθεί από τη Γερουσία, τον Ιούλιο του 2014, θα είχε στερήσει από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση οποιαδήποτε δυνατότητα παρέμβασης στις δραστηριότητες του εξορυκτικού τομέα. Η Καπίτο έκανε την εξής δήλωση: «Τα ορυχεία μας κλείνουν. Κι οι ανθρακωρύχοι μας αναγκάζονται να γραφτούν στο ταμείο ανεργίας, επειδή οι έλεγχοι οδηγούν στην επιβράδυνση της παραγωγής. (...) Ο νόμος που προτείνουμε είναι υψίστης σημασίας. Οι μισθοί στην περιοχή των Απαλαχίων εξαρτώνται από την ψήφισή του».
Η ιστορία του Γουόκ
Ο Τζούνιορ Γουόκ μεγάλωσε στην Coal Valley, ανάμεσα σε ένα ορυχείο, ένα εργοστάσιο κι ένα φράγμα συγκράτησης της λάσπης των αποβλήτων. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο λύκειο, έκανε «το μοναδικό πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς σε αυτήν την κοιλάδα»: να δουλέψει για τη Massey Energy, στο εργοστάσιο επεξεργασίας του κάρβουνου που βρίσκεται σε απόσταση πέντε λεπτών από το σπίτι του και στο οποίο εργαζόταν κι ο πατέρας του. Ο μισθός ήταν ικανοποιητικός, αλλά ο Γουόκ εγκατέλειψε το εργοστάσιο μετά από έξι μήνες, καθώς έβλεπε την κατάσταση της υγείας του πατέρα του να επιδεινώνεται. Όπως μας διηγείται ο εικοσιτετράχρονος νεαρός, ο πατέρας του «έχει δουλέψει σε αυτό το εργοστάσιο μονάχα δέκα χρόνια. Όμως, είναι 49 χρόνων και δείχνει 70. Παίρνει πολλά φάρμακα και μένει στο κρεβάτι όλη την ώρα».
Το σπίτι του βρίσκεται κάτω από το Brushy Fork, το μεγαλύτερο φράγμα συγκράτησης λάσπης αποβλήτων σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Για να το δει κανείς σε όλη του την έκταση, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει είτε ελικόπτερο είτε κρυφά τον δασικό δρόμο, ο οποίος ανήκει στη Marfolk, την εταιρεία που εκμεταλλεύεται την τοποθεσία και αποτελεί θυγατρική της Massey Energy. Η ανάβαση με τζιπ 4Χ4 διαρκεί δεκαπέντε λεπτά. Από την κορυφή, έχουμε θέα σε ολόκληρη τη φαραωνικών διαστάσεων μαύρη λίμνη, βάθους 270 μέτρων. Το φράγμα κατασκευάστηκε με τα μπάζα από την ανατίναξη των βουνοκορυφών. Όταν το φράγμα του Brushy Fork γεμίσει, ο συνολικός όγκος του θα ανέρχεται στα 31 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Κι η λάσπη που θα είναι αποθηκευμένη σε αυτήν την πλαγιά θα αντιστοιχεί στο φορτίο 1.500 πετρελαιοφόρων όπως το Erika.9
Η λάσπη διεισδύει στις εγκαταλελειμμένες στοές των ορυχείων, μολύνοντας το νερό των πηγαδιών που βρίσκονται σε επίπεδο χαμηλότερο από τη λίμνη συγκράτησης των αποβλήτων. Για πολλά χρόνια, τα παιδιά του δημοτικού σχολείου παραπονούνταν για πονοκέφαλους και εμετούς: σε απόσταση μικρότερη των τριάντα μέτρων από την αυλή του σχολείου υπήρχε ένα μεγάλο σιλό αποθήκευσης κάρβουνου. Μετά από δέκα χρόνια κινητοποιήσεων, οι υπεύθυνοι του σχολείου κατόρθωσαν τελικά να επιτύχουν τη μετακίνησή του κατά μερικά χιλιόμετρα.
Ο Γουόκ ήταν το μοναδικό μέλος της οικογένειάς του που είχε σταθερή δουλειά από το 2009, όταν ένας φίλος του τού είχε προτείνει θέση νυχτοφύλακα σε κάποια από τις εγκαταστάσεις της εταιρείας. «Δώδεκα ώρες μέσα σε ένα αυτοκίνητο, χωρίς να κάνω τίποτα: νόμιζα πως είμαι φτιαγμένος γι' αυτή τη δουλειά. Είδα όμως τι έκανε η εταιρεία στο βουνό. Κι είχα την εντύπωση πως ήμουνα πουλημένος. Η κατάσταση της υγείας μου ήταν ανέκαθεν κακή κι αυτό σίγουρα οφείλεται στο νερό που έπινα μικρός. Κάθε μέρα, από τη βρύση έτρεχε κόκκινο νερό. Ήταν γεμάτο βαρέα μέταλλα και, μακροπρόθεσμα, μπορούσε να σε δηλητηριάσει». Είναι δυνατό, φυσικά, να φιλτραριστεί αυτό το νερό, αλλά η συσκευή του φίλτρου κοστίζει αρκετές χιλιάδες δολάρια και«κανένας από εμάς δεν έχει τη δυνατότητα να το αγοράσει». Βέβαια, ο Γουόκ φρόντιζε να μην πίνει νερό της βρύσης, ωστόσο «υπήρχε και το μπάνιο, καθώς και το πλύσιμο των ρούχων και των πιάτων. Μάλιστα, καμιά φορά, η μάνα μου χρησιμοποιούσε το νερό όταν μαγείρευε. Με λίγα λόγια, ήξερα καλά τι τραβούσαν οι άνθρωποι που ζούσαν κοντά στην εγκατάσταση που επιτηρούσα τα βράδια».
Έτσι, αυτός ο νεαρός άντρας άρχισε να ασχολείται με τον οικολογικό ακτιβισμό στους κόλπους της επιχείρησης. Καθώς δεν διέθετε φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή, έπαιρνε μαζί του τον σταθερό του υπολογιστή, τον συνέδεε με μια ηλεκτρογεννήτρια και περνούσε τις νύχτες του γράφοντας. Όταν αποφάσισε να διαβεί τον Ρουβίκωνα και να γίνει ενεργό μέλος της Coal River Mountain Watch, ο πατέρας του τον έδιωξε από το σπίτι. «Εάν δεν το είχε κάνει, θα τον είχαν απολύσει αμέσως από το εργοστάσιο. Για να σώσει τα προσχήματα, με έδιωξε. Οι συνέπειες που έχει η ισχύς της επιχείρησης στην ψυχή των ανθρώπων είναι εξίσου καταστροφικές με εκείνες που έχει στο περιβάλλον». Η οικολογική στράτευση του Γουόκ είχε ένα τίμημα: πέρυσι, κάποιος έκοψε τα συρματόσχοινα των φρένων του αυτοκινήτου του και ανθρακωρύχος τον απείλησε με πυροβόλο όπλο στο πάρκινγκ ενός βενζινάδικου. «Έλεγε ότι παίρνω την μπουκιά από το στόμα των παιδιών του». Από εκείνη τη στιγμή, υπάρχει ανά πάσα στιγμή ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου του.
Οι ανθρακωρύχοι του Coal River, παγιδευμένοι μεταξύ σφύρας και άκμονος, αγωνίζονται να διασώσουν τις τελευταίες καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στην κοιλάδα -ένας ανθρακωρύχος κερδίζει 60.000 δολάρια στην αρχή της καριέρας του, δηλαδή περισσότερα από 4.000 ευρώ τον μήνα- και κάθε αμφισβήτηση των σημερινών μεθόδων εκμετάλλευσης εκλαμβάνεται από τους εργαζόμενους στα ορυχεία ως αιτία πολέμου. Το βράδυ της προκαταρκτικής ακροαματικής διαδικασίας του Μπλάνκενσιπ, πραγματοποιήθηκε στο μικρό χωριό του Μόρισβιλ λαϊκή συνέλευση με θέμα την επέκταση του γιγάντιου ορυχείου Hobet, το οποίο έχει ήδη εξαερώσει σαράντα τετραγωνικά χιλιόμετρα βουνού. Σε αυτήν συμμετείχαν έξι εκπρόσωποι οικολογικών οργανώσεων, οι οποίοι προσπάθησαν να ενημερώσουν μια εκατοντάδα κατοίκων και ανθρακωρύχων για τις συνέπειες που θα έχει η επέκταση. Στη μικρή αίθουσα τελετών και εορτών, όπου πραγματοποιήθηκε η συνάντηση, πολύ γρήγορα οι κάτοικοι συνασπίστηκαν εναντίον των οικολόγων και η κατάσταση εξετράπη. Αποκάλεσαν «τέρας» την Ντιάν Μπάντι, μια γκριζομάλλα ακτιβίστρια της Ohio Valley Environmental Coalition, επειδή αναφέρθηκε σε μελέτη που αποδεικνύει τη σχέση της MTR με την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου. Τα συμπεράσματα των ερευνών απορρίπτονται ως «κακή επιστήμη» ή γίνονται αποδεκτά ως αναγκαίο κακό, ως κίνδυνος με τον οποίο οφείλουν οπωσδήποτε να συμφιλιωθούν, προκειμένου να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας στην κοιλάδα. Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια του Τζέρι Χάγκερ, ανθρακωρύχου από το Άλκολ: «Μας μιλάνε για καρκίνους, για παιδιά με παραμορφώσεις. Όμως εγώ δεν είδα να γεννιούνται στις κοιλάδες μας παιδιά με τρία χέρια. Κι αν πάθω καρκίνο; Τον έχω γραμμένο τον καρκίνο, γιατί έχω ασφαλιστική κάλυψη».10 Αρχίζει να κυριαρχεί η ψυχολογία της μάζας και η εκδήλωση τελειώνει με στοχευμένες απειλές. Η Ντόνι Μπάρκερ, σύζυγος ανθρακωρύχου, η οποία κατηγορεί τους οικολόγους ακτιβιστές ότι είχαν εκτρέψει υπόνομο για να αναμειγνύονται τα λύματά του με το νερό του δικτύου ύδρευσης κι έτσι να αλλοιώνονται τα αποτελέσματα των μετρήσεων της ρύπανσης, ξεσπάει: «Ξέρουμε πού μένετε. Δεν ξεχνάμε τίποτα». Μετά από μόλις μία ώρα συζήτησης, ένοπλοι αστυνομικοί συνοδεύουν τους εκπρόσωπους των οικολογικών οργανώσεων μέχρι τα αυτοκίνητά τους.
Πρόσφατα κατατέθηκε νομοσχέδιο για την απαγόρευση της τεχνικής MTR στο σύνολο της επικράτειας των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Χάλτομ είναι αισιόδοξος και υπογραμμίζει το γεγονός ότι «αυτός ο νόμος έχει ήδη εξασφαλίσει την υποστήριξη 47 γερουσιαστών στην Ουάσιγκτον». Ο Γουόκ είναι μάλλον απογοητευμένος: «47, πολύ μικρός αριθμός. 'Ρεπουμπλικάνος','Δημοκρατικός', όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από ταμπέλες. Υπερβολικά μεγάλος αριθμός πολιτικών τα παίρνει από τη βιομηχανία και κλείνει τα μάτια».
* Ο Maxime Robin είναι δημοσιογράφος
1 (Σ.τ.Μ.) Σε πολλές περιοχές του πλανήτη, υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι οποίες είναι παγιδευμένες μέσα σε μικρούς θύλακες που περικλείονται σε σχιστολιθικά πετρώματα. Χάρη σε μια νέα μέθοδο, την «υδραυλική ρηγμάτωση» (frackling), έχει πλέον καταστεί δυνατή η εκμετάλλευση αυτού του «μη συμβατικού» πετρελαίου και φυσικού αερίου, με τίμημα όμως την τεράστια ρύπανση του περιβάλλοντος και τη σπατάλη απίστευτων ποσοτήτων νερού.
2 «Donald L. Blankenship», «The Charleston Gazette», www.gazette.com
3 Ken Ward Jr, «Longtime Massey Energy CEO Don Blankenship indicted», «The Charleston Gazette», 13 Νοεμβρίου 2014.
4 Βλέπε Howard Berkes, «Coal mines keep operating despite injuries violations and millions in fines», National Public Radio, www.npr.org
5 Dylan Lovan, «After decade, still signs of coal slurry spill», «The Washington Post», 17 Οκτωβρίου 2010.
6 Προτιμάει να διατηρήσει την ανωνυμία του λόγω των επαγγελματικών δεσμών του με την Alpha Natural Resources, η οποία εξαγόρασε, τον Ιανουάριο του 2011, τη Massey Energy έναντι 7,1 δισ. δολαρίων.
7 «Health impacts», Coal River Mountain Watch, http://crmw.net
8 Βλέπε Serge Halimi, «Le petit people de George W. Bush», «Le Monde diplomatique», Οκτώβριος 2004.
9 (Σ.τ.Μ.) Το 1999, το ναυάγιο του πετρελαιοφόρου Erika προκάλεσε τη ρύπανση 400 χιλιομέτρων ακτών της γαλλικής Βρετάνης, καθώς και τον θάνατο 200.000-300.000 πουλιών.
10 (Σ.τ.Μ.) Καθώς στις Ηνωμένες Πολιτείες το ασφαλιστικό σύστημα και η περίθαλψη είναι εντελώς ιδιωτικοποιημένα, καλή και πλήρη ασφαλιστική κάλυψη διαθέτει μικρό τμήμα του πληθυσμού, που εργάζεται κυρίως σε κλάδους με υψηλή εξειδίκευση ή με ισχυρά συνδικάτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου